کربلاییان: دلیل اهمیت روضه‌های خانگی چیست و در واقع این روضه‌های خانگی چه آثار و چه تأثیراتی در حوزه تربیتی دارد؟

الوندی: در مورد مبحث اول که اهمیت روضه‌های خانگی است امام(علیه‌السلام) می‌فرماید: «نَفَسُ المَهمومِ لِظُلمِنا تَسبیحٌ وَ هَمُّهُ لَنا عِبادَهٌ ». انسان دو بُعد دارد یک بعد اجتماعی و یک بعد فردی. بعد فردی قطعاً قبل از بعد اجتماعی است که به‌صورت مفرد به‌کاربرده است، به این نتیجه می‌رسیم که حتی اگر یک‌نفری بعد از نماز صبح ما یک سلامی به امام حسین(علیه‌السلام) بدهیم و یک خط روضه را برای خودمان تصور کنیم یا بخوانیم، اگر روضه‌خوانیم یا از روی کتاب مطلبی چیزی بخوانیم و اشکی جاری شود، آن فضیلت روضه را ما برده‌ایم. ما علاوه بر این می‌بینیم سیره ائمه اطهار(علیهم‌السلام) این بوده که در منازل خودشان هم روضه می‌گرفتند.

اگر ما بخواهیم یک کاری انجام بدیم یا باید فرمایش ائمه باشد، یا باید رفتار ائمه یا گفتار حضرات یا رفتار حضرات باشد که ارزشی داشته باشد و مأثور باشد. الآن در این مبحث ما می‌بینیم که حضرات معصومین(علیهم‌السلام) روضه بر پا می‌کردند. اولین نفری که روضه برپا کرد، امام زین‌العابدین(علیه‌السلام) بود که در خود شام اولین مجلس عزا برپا کردند. بعد آن در اربعین که به کربلا آمدند. خب این‌ها رفتار پیشوایان بزرگوار ماست و بعدش امام باقر(علیه‌السلام)، امام صادق تا حضرات دیگر معصومین(سلام‌ا… علیهم اجمعین) نیز تاکید بر این روضه‌ها داشته است..

موضوعی که شما اشاره فرمودید در مورد آثار روضه و برکات آن، آثار و برکات روضه چیزی است که نورانیت می‌بخشد.

در احوالات آیت‌ا… مرعشی نجفی(رحمت‌ا… علیه) آمده است که ایشان شبی در عالم رؤیا به محضر حضرت زهرا(علیهاالسلام) مشرف می‌شوند، علی‌الظاهر آن سال‌ها صحبت بر روی گسل بودن تهران، قم و اطراف بوده که احساس خطر می‌شده است. به‌اصطلاح تب این گسل و زلزله و این‌ها خیلی به اوج خود رسیده بود. آیت‌ا… مرعشی(رحمت‌ا… علیه) در نقل می‌کند عالم رؤیا که حضرت زهرا(علیهاالسلام) فرمود: «مادامی‌که پرچم‌های محافل روضه پسرم حضرت حسین(علیه‌السلام) بر سر در خانه‌های شماست، شما امن هستید و در امنیت به سر می‌برید». ببینید این اثر وضعی روضه‌هاست. این‌یکی از مثال‌هایی است که به‌اصطلاح می‌شود در این مبحث اشاره کرد که چقدر ازنظر حتی فیزیکی هم بلاها توسط روضه‌ها دور می‌شود و چقدر برکات را نازل می‌کند.

مطلب دیگری که بخواهم خدمت شما بگویم، برکات معنوی هم دارد. طبعاً کسانی که بانیان روضه هستند یک حس و حال قشنگی دارند. چند روز قبل از روضه؛ همه‌ی افراد تمرکزشان را روی این مسئله قرار می‌دهند و مشغول تدارکات برگزاری یک روضه می‌شوند و همه به نوعی تشویش و اضطراب دارند که مراسم باکیفیت برگزار شود، چون برای بهترین عالم می‌خواند مجلس برگزار کنند و این به نظر من خودش حال قشنگی دارد. یعنی یک اثر بازهم برای خود شخص دارد و یک اثر هم برای اطراف و اطرافیان دارد. هم به محیط و هم به سایر افرادی که هستند نورانیت می‌بخشد ولو مثلاً طرف همسایه شما هست و یک آدم معمولی بوده و متدین و مذهبی و هیئتی و این‌ها نباشد. قطع به‌یقین طبق همان فرمایش حضرت زهرا(علیهاالسلام) برکت این مجالس بلا را دور می‌کند. برکاتش آن‌ها را نیز شامل می‌شود. این آثار و برکات روضه‌های خانگی است.

حالا امروزه متأسفانه مواردی دیده می‌شود از یک‌جهت خوب است -این که می‌گویم متأسفانه به این دلیل است که من اعتقادم بر این است که مجلس امام حسین(علیه‌السلام) باید در خانه خدا و مسجد برگزار شود و اگر بخواهد در منازل برگزار شود طبیعتا تعداد نفرات شرکت‌کننده کمتر می‌شود-  چراغ‌های اهل‌بیت(علیهم‌السلام) زیاد روشن می‌شود، شمع‌های اهل‌بیت(علیهم‌السلام) زیاد روشن می‌شود؛ اما ازنظر کمیت بررسی کنیم طبیعتاً روی کیفیت مقداری تأثیر می‌گذارد. این را ازنظر فنی عرض می‌کنم -حالا در پرانتز عرض می‌کنم جاهایی بوده است که حضرت زهرا(علیهاالسلام) مثلاً گلگی کرده است از آن شخص مداحی که فرض مجالس شلوغ زیاد می‌رفته است، وقتش هم خیلی کم بوده است اما جایی که خلوت بوده است نخوانده است یا کم خوانده است یا اهمیت نداده است‌،  ایشان گله کردند که من آنجا بودم چرا شما اهمیت ندادید- از نظر معنوی این مطلب سر جای خودش هست. شما می‌توانید یک‌نفری بنشینید در خانه و زیارت عاشورا بخوانید و توسلی داشته باشید راحت‌تر اشک می‌ریزید  اما طبق فرموده‌ی مولا علی(علیه‌السلام):«فإنَّ یَدَ ا… مَع الجَماعهِ»، به این معنی که ما باید در بعد فردی و هم در بعد اجتماعی کار کنیم.

این بعد فردی و اجتماعی اصلاً نقیض هم نیستند و ضد هم نیستند. هم باید روضه‌های خانگی باشد، هم باید مجالس عمومی باشد. ما در سیره ائمه اطهار(علیهم‌السلام) داریم که مثلاً روضه‌های خانگی می‌رفتند و در آن برهه زمانی مخصوص محافل محرم و صفر و اربعین هم برگزار می‌کردند.

محافل روضه در نزد معصومین جایگاه ویژه‌ای داشته است، به طور مثال یک‌نفر آمد نزد امام سجاد(علیه‌السلام) و گفت: یابن رسول‌ا… من دوست دارم که شما تشریف بیاورید و در مجلس خیر و شادی پسر من شما حضورداشته باشید، امام فرمود: «به شرطی می‌آیم که روضه امام حسین(علیه‌السلام) خوانده شود». این اهمیت روضه است.

من سعی کردم در پاسخ این سؤال از مطالب به‌اصطلاح ریشه‌دار و مأثور استفاده کنم، مَخلص کلام این است که ما هم روضه خانگی باید داشته باشیم هم روضه عمومی، هم خودمان خلوت داشته باشیم هم جلوت.

به طور مثال شاید از ۵۰، ۶۰ سال پیش من نبودم، روضه در منزل ما بوده است. در زمان شاه، بعد هم‌زمان انقلاب شد هیچ تغییری نکرد. روضه‌خوانمان مرحوم مرشد غلامرضا سجده‌پور که ما بزرگ شدیم با صدای ایشان، هر هفته می‌آمد بعد گفت هر هفته نمی‌توانم، دو هفته یک‌بار می‌آمد بعد یواش‌یواش ماهی یک‌بار شد بعد هم به رحمت خدا رفت. به واسطه‌ی همین روضه‌ی خانگی ما خودمان در این وادی آمدیم بحمدا… . ایشان وقتی می‌آمد، مجلس ما گاهاً فقط پدرم بود، مادرم و همشیره بزرگم، بنده و خواهر کوچکم بودیم. یعنی پنج نفر بودیم و با خود ایشان شش نفر بودیم. چه روضه‌ای، چه به‌اصطلاح توسلی، چه اشکی، چه صفایی. حتماً نیاز نیست که شرایط خاصی باشد. یک چایی بود و یک میوه و آنچه در منزل بود و شیرینی. ولیکن پدر ما در محافل بزرگ و عمومی هم می‌رفت، کنار حاج اصغر خیری، کنار حاج مصطفی شاهنده، حاج باقر محمدیان. آن روضه خانگی را داشت و آن «وَ مَنْ یُعَظِّمْ شَعائِرَ ا… فَإِنَّها مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ» را هم داشت.

نتیجه گرفتیم که هم روضه‌های خانگی با همان اعضای خانواده یا یک تعداد بیشتر مثلاً یک شعاع یا حلقه دومی هم اضافه شود، مثلاً عمو، دایی، عمه‌ای، کسی یا مثلاً در قالب یک هیئت تازه تأسیس که سال‌های قبل خودمان داشتیم، این خیلی خوب است و مجالس اهل‌بیت(علیهم‌السلام) هم به‌صورت دسته عزاداری، به‌صورت حضور در مساجد بزرگ، تکیه‌های بزرگ، حسینیه‌های بزرگ، آن‌هم که نوع دیگری از خدمت است. یعنی هر دو لازم است.

به نظر بنده بالاخره که شاگردی بزرگان زیادی را کرده‌ایم به این نتیجه رسیده‌ایم که هر دو باید باشد؛ نه‌فقط اینکه بگوییم برو یه گوشه بنشین و فقط خودت باش و اطرافیانت؛ نه‌فقط اینکه بگوییم این‌ها فایده و بازخورد و نتیجه‌ای ندارد نه. هر دو باید سر جای خودش باشد.

کربلاییان: جایگاه کرمانشاه در حوزه برگزاری روضه‌های خانگی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

الوندی: خب طبعاً تمام‌مسیر شهرهای مختلف کشور عزیزمان به کربلا، مسیر اصلی‌اش تا چند سال قبل کرمانشاه بوده است. الآن مثلاً جاهای دیگر و مرزهای دیگر هم اضافه و بازشده است. اما از قدیم‌الایام همه می‌دانیم که اینجا به «دالان کربلا» معروف است. خب طبعاً زائری که می‌خواهد بیاید برود کربلا، آن زمانی که هیچ مرز و دالانی به‌جز کرمانشاه نبوده است، هر جا که می‌نشینند طالب روضه امام حسین(علیه‌السلام) هستند و این خود دلیلی بود به رونق گرفتن مجالس روضه‌های خانگی. کسانی که می‌آیند و عبور می‌کنند و چند روز در اینجا می‌مانند و استراحتی می‌کنند، نفسی تازه می‌کنند این‌ها طبعاً با روضه امام حسین(علیه‌السلام) همراه هست. همان جوری که جسم به غذا و تغذیه نیاز دارد روح هم به تغذیه نیاز دارد؛ تغذیه یک آدم شیعه امیرالمؤمنین(علیه‌السلام)، یک آدم گریه کن اباعبدا…(علیه‌السلام) تغذیه روحی‌اش چیست؟ تغذیه روحی‌اش زیارت عاشورا است، روضه امام حسین(علیه‌السلام) است، تغذیه روحی‌اش دعای عهد است، زیارت جامعه کبیره است که این‌ها سفارش‌ها امام عصر(ارواحنا فداه) است.

شما در نظر بگیرید که مسجد بزرگ شهر یا مسجد جامع شهر یا حالا هر چه در آن زمان که بوده است از قدیم‌الایام الآن ‌هم که هست؛ مراسم روضه‌ای‌ که دارد به طور معمول هفته‌ای یک‌بار است، اما روضه‌های خانگی و کوچکتر- منظور از کوچکتر تعداد کمی است و منزلت روضه نبوده و گرنه روضه امام حسین(علیه‌السلام) همه‌اش بزرگ است- به طور مثال ممکن است در یک‌شب، سه تا روضه باشد. از قدیم این‌جوری بوده است -الآن خب طبعاً این فضای مجازی مقداری کمک می‌کند، ولی حقیقت امر این است که هیچ موقع فضای مجازی جای حضور در محافل و مجالس را نخواهد گرفت-

اینجا مطلب مهمی که بخواهم عرض کنم این است که بهتر است در مجالس اهل‌بیت(علیهم‌السلام) حضوری شرکت کنیم. بزرگان ما فرموده‌اند حتی اگر دو نفر هم بودید یک روضه هفتگی داشته باشید. لااقل یک روضه ماهانه داشته باشد. مخصوصاً شهر ما که هنوز هم که هنوز است همه به‌عنوان دالان کربلا می‌شناسندش و جایگاه خطیری هم دارد.

ما الآن به‌اصطلاح می‌شود گفت مرکز استانی هستیم که مرز بین ایران و عراق و به‌اصطلاح یک موقعیت معنوی و سوق‌الجیشی دارد و همه ما قشر مذهبی که الآن هم متأسفانه در اقلیت هستیم و غریب افتاده‌ایم باید پشت‌به‌پشت هم بدهیم. این سخن بنده گویای این است که باید مراقب باشیم که پرچم امام حسین(علیه‌السلام) -که هیچ‌گاه زمین خوردنی نیست- خدایی نکرده در این شهر از آن برافراشتگی همیشگی‌اش کاسته نشود. حال این سوال را باید دائم از خودمان بپرسیم، وظیفه ما چیست؟

ارزیابی بنده این است که جایگاه کرمانشاه جایگاه مهمی است و همه ما پشت‌به‌پشت هم باید سعی کنیم که ان‌شاءا… پرچم امام حسین(علیه‌السلام) برافراشته‌تر شود و دو کار باید انجام داد. پیشنهاد من به همه دوستان عزیزم در قشر مذهبی این است: «علاوه بر آن تعظیم شعاری که داریم، قطعاً هم باید از خودمان شروع کنیم به روضه‌های خانگی اهمیت داده و حتی در خانه‌های خودمان روضه داشته باشیم و دیگران را ترغیب کنیم و ان‌شاءا… به آن جایگاه اصلی دیار و شهرمان برسیم».

کربلاییان: به نظرتان چه کاری باید برای احیای روضه‌های خانگی در کرمانشاه انجام دهیم؟

الوندی: در مورد احیای روضه‌های خانگی نظر بنده این است که ما اولاً تسهیل ایجاد کنیم. از مثال‌های معروف است که می‌گوید سنگ بزرگ نشانه نزدن است. شما درست است الآن روضه‌ای که می‌خواهید بگیرید ولو ساده هم برگزار شود؛ چای لازم دارد، قند لازم دارد، یک شیرینی‌ای، نان کیکی، آدم دوست دارد برای امام حسین(علیه‌السلام) کم نگذارد؛ اما نظر بنده این است که در این زمینه ما باید حواسمان باشد که اگر کم نگذاشتیم برای امام حسین(علیه‌السلام)، از آن‌طرف ما نیفتیم. یعنی این کار را آن‌قدر سخت نکنیم که نفر بعدی که می‌خواهد جلسه بگیرد به ناچار باید خیلی از مسائل غیرضروری را انجام دهد و به سختی بیافتد و دیگر از برگزاری روضه صرف‌نظر کند.

من جلسه خودمان را مثال می‌زنم که خداوند لطف کرده است  ۲۷ سال است به صورتی برگزار شده است که هر هفته حتی عید نوروز و لحظه سال‌تحویل و شب یلدا این روضه‌ی خانگی برقرار بوده است. به لطف خداوند این جلسه امام حسین(علیه‌السلام) برگزارشده است ولو تعداد از صد نفر، پنجاه نفر، ده، پانزده نفر شده است ولی برگزارشده است.

فهرست‌وار بخواهم خدمتتان بگویم اولاً موضوع اول می‌شود تسهیل در برگزاری مراسم روضه. یعنی چه؟ یعنی هم سخت نکنیم، هم کم نگذاریم و هم زیاده‌روی نکنیم که فرض دفعه بعدی خودمان خواستیم مجلس بگیریم، ببینیم خب نمی‌شود که عقب‌گرد کنیم، آدم خودش قبول نمی‌کند. مثلاً شما دفعه قبل شیرینی داده‌ای، سه جور میوه داده‌ای، چای و شربت هم داده‌ای؛ دفعه بعد که بخواهی برگزار کنی حداقل روبه‌جلو نمی‌توانی بروی رو به عقب هم نیا. پس فکر دفعه بعد هم بکن. بعد هم لزومی ندارد بریزوبپاش. خدایی نکرده می‌خواهی بگویی من این‌طور و آن‌طورم؟! نه.

بنده اگر مرد عمل باشم بعد از شما خوبان می‌توانم بیایم شیعیان امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) و گریه‌کنان امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) که در همین هیئت‌های ما هستند و یک مقداری گرفتاری دارند و مستأصل هستند  را شناسایی کنیم و مشکل این‌ها را برطرف کنیم.

ممکن است شخصی بگویند ما در مجلس امام حسین(علیه‌السلام) کم نگذاشته‌ام. روضه خانگی گرفته‌ام یا روضه عمومی گرفته‌ام، کم نگذاشته‌ام؛ ولی دلم می‌خواهد برای امام حسین(علیه‌السلام) خرج کنم؛ خب این خیلی عالی است اما شما برو آن سیدی، آن گریه کنی، آن سینه‌زنی که یک مقدار شرایط سختی دارد، پول کرایه ماشین ندارد بیاید، به آن بگو این هدیه امام حسین(علیه‌السلام) است، مال امام حسین(علیه‌السلام) است، صدقه هم نیست که حرام باشد، به او بدهیم. به این شکل هم می‌شود.

پس ما از موضوع اول خارج نشویم این است که آسان برگزار کنیم. حدیث هم داریم که «المومن سهلل البیع». خودش یک معامله با حضرت زهرا(علیها‌السلام) است، خب بطن‌‌های مختلفی دارد احادیث اهل‌بیت(علیهم‌السلام)، ولی این بطنش می‌شود شما آقا ساده بگیرید قضایا را ساده بگیرید.

در این باب می‌توان به این حدیث اشاره کرد، حضرت موسی بن جعفر(علیه‌السلام) می‌فرمود: «هر چیزی را سخت بگیرید سخت‌تر می‌شود». خب چرا سخت بگیریم.

پس موضوع اول شد تسهیل.

موضوع دوم این است که یک اشاره‌ای در مبحث قبل داشتم که کاری که ما باید انجام دهیم ترغیب خودمان و دوستانمان است. یعنی چه؟ یعنی اول از خودمان شروع کنیم. اعضای خانواده‌مان. خب این‌ها الحمدا… چون اثر لقمه حلال و شیر پاک مادر و رنج پدر است ما همه عاشق امام حسین(علیه‌السلام) و بچه‌هایمان هم همین‌جور هستند الحمدا…؛ ولیکن ما این موضوع را در خانواده خودمان جا بیاندازیم. شروع کنیم فرهنگ‌سازی کنیم که آقا روضه اهل‌بیت(علیهم‌السلام) ولو تعداد کمی باشد، ولو خودم برای شما بخوانم، در منازل برگزار شود. علامه مجلسی(رحمت‌ا… علیه) می‌آمد کتاب را باز می‌کرد و از روی کتاب می‌خواند. ایشان صدای آن‌چنانی نداشت، بزرگ و عالم بود، اما شب‌های جمعه در احوالاتش می‌گویند که دو تا متکا می‌گذاشت و روی متکا مثل منبر می‌نشست و از روی تاریخ کربلا و مقتل اباعبدا…(علیه‌السلام) برای اهل‌وعیالش می‌خواند. داستان تعریف می‌کرد. کرامتی از حضرت ابوالفضل(علیه‌السلام)، از حضرت رقیه(علیهاالسلام) تعریف می‌کرد. الآن ما می‌توانیم استفاده کنیم لزومی ندارد که حتماً مداحی بیاوریم مثلاً بگوییم که این مداح آمده هزینه ایاب‌وذهاب ما به آن بدهیم، در توانت نیست اشکال ندارد. ما در ذهن‌ها به زنمان، بچه‌مان، پسرمان، دخترمان بفهمانیم و جا بیندازیم این روضه‌ها را، این می‌شود ترغیب خودی‌ها.

اول فرهنگ‌سازی‌ کنیم، بعد برگزار کنیم. بعد که برگزار کردیم به دوستانمان هم بگوییم که ما به‌سادگی می‌توانیم برگزار کنیم مگر من نگرفتم.

اول خودمان را ترغیب کردیم، خانواده‌مان را ترغیب کردیم، مراسم را گرفتیم و قدم‌به‌قدم جلو آمدیم. حالا به دوستانمان می‌گوییم که روضه‌ای شما در خانه خودتان بگیرید برکت دارد. ایشان هم می‌آید و به‌واسطه آن تحریک و ترغیبی که شما در مسیر مثبت کرده‌اید -که قطع به‌یقین ثواب آن در فردای قیامت به شما می‌رسد- و خودش را می‌رساند و از شما کلی تشکر می‌کند و از منِ نوعی کلی تشکر می‌کند که من را ترغیب کردی و مرا در این وادی انداختی و روی این مسئله تمرکز کردی.

در پایان هم تشکر می‌کنم بابت این گفتگو و دغدغه‌تان

موفق باشید یا علی مدد.

مصاحبه‌گر: محمد ویسمرادی